Streekboeken
Tweede Wereldoorlog

Het dagboek van Bernard ‘Bernie’ Mestriz laat het zwerven door de Achterhoek zien van een vervolgde Joodse jongen uit Terborg tijdens de oorlog. Bernie begint op 13 april 1942 te schrijven, op de dag dat hij als 17-jarige een vals persoonsbewijs krijgt en als boerenknecht Michiel Johan Schuurman door het leven zal gaan. ‘Bernie’s oorlog‘ is een aangrijpend verhaal waarin Bernie’s angst voelbaar is. Bernie heeft het bewaard gebleven deel van het dagboek van zijn vermoorde neef Alfred Wolf bij zijn dagboek gevoegd. Documentairefilmer Willy Lindwer ontdekte het bijzondere dagboek van Mestriz bij zijn weduwe in Jeruzalem en het werd in 2019 en 2020 tentoongesteld in het Nationaal Holocaust Museum in Amsterdam. 

‘Dale 39, een boerenfamilie in de oorlogsjaren’ is een boek vol verhalen en foto’s met Hendrik en Leida Wiggers en het Aaltens verzet. Het is geschreven door hun kleinzoon Jan Wikkerink, die vele jaren informatie heeft gezocht en verzameld.
Bijzonder is, dat het verhaal van de familie Wiggers in een breder perspectief wordt gezet. De schrijver schetst een beeld van een dorp in oorlogstijd, het dagelijkse leven op de boerderij, de spanning die de oorlog met zich meebrengt, de verzetsdaden en de gevolgen en de bevrijding. Maar ook over de motieven van de mensen, wat hen beweegt en hoe ze erop terugkijken.

De serie ‘Joodse Huizen: Verhalen over vooroorlogse bewoners’ reconstrueert de historie aan de hand van adressen en vormt zo een gestaag groeiend papieren monument voor een verdwenen cultuur. Ook in dit zevende deel spelen de verhalen verspreid over heel Nederland: Amsterdam natuurlijk, maar ook Apeldoorn, Groningen, Maastricht, Rotterdam, Utrecht en Zwolle zijn het toneel van deze episode in de vaderlandse geschiedenis. In ‘Joodse Huizen 7’ komt ook Suzanne Levy aan het woord over de gebeurtenissen en de bewoners op het adres Doetinchemseweg 25 in Varsseveld.

‘Hier is het gebeurd’ 50 plekken uit de bezettingstijd om bij stil te staan. Je staat aan de rand van een tarweveld in het gehucht Rademakersbroek bij Varsseveld, waar op een dag in maart 1945 46 mannen werden geëxecuteerd en je denkt: hier is het gebeurd. Of je loopt in voormalig Kamp Amersfoort over de schietbaan, 350 meter lang, uitgegraven door gevangenen met de schop – en je realiseert je dat de dood hier destijds nooit ver weg was. Fotograaf Rolf Baas en schrijver Ad van Liempt zochten vijftig plekken op waar tijdens de bezettingstijd bijzondere dingen gebeurd zijn en legden ze vast, in woord en beeld. Plekken als de concentratiekampen die in het collectieve geheugen van Nederland zijn gegrift, maar ook dat veldje in Deventer waar zes mannen en een vrouw werden doodgeschoten, drie kwartier voordat hun stad bevrijd zou worden. Het zijn plekken om bij stil te staan, de plekken die de bezettingstijd markeren, in al hun onvoorstelbare gruwelijkheid.

Het boek ‘Zwarte Kees’ van Paul Westmeijer beschrijft het leven en de drijfveren van de Gelderse verzetsstrijder Kees Ruizendaal. Na een veelbewogen carrière kwam hij in de Achterhoek bij de Marechaussee terecht. Daar richtte hij met ex-militairen en plaatselijke verzetsmensen een hulporganisatie voor onderduikers op. Later kwamen daar liquidaties van verraders en overvallen op distributiekantoren bij. De SD trok alle registers open om deze partizaan en het verzet in de Achterhoek uit te schakelen en maakte met een grote zuiveringsactie onverbiddelijk een einde aan een groot deel van de ondergrondse beweging rond Aalten en Borculo. Bij deze actie sneuvelde Kees in een vuurgevecht op een binnenplaatsje in Doesburg.

“We hebben ze allemaal gekend…” was na de oorlog een veel geuite verzuchting aan de keukentafels waar de Winterswijkse veehandelaar Salli Schwarz even koffie dronk met de boeren waarmee hij onderhandelde over de koop en verkoop van vee. Het waren de momenten waarop zijn dochter, Mirjam Schwarz, iets hoorde over haar in de oorlog vermoorde familieleden en andere leden van de eens zo grote Joodse gemeenschap van Winterswijk.
Het boek is geschreven door Henk Vis en Mirjam Schwarz en beschrijft alle 326 uit Winterswijk weggevoerde en omgebrachte Joden. Na het verschijnen van het boek, in april 2010, kwamen er veel reacties los. Mensen van over de hele wereld stuurden correcties op de tekst en nieuwe foto’s om in een volgende uitgave op te nemen. Deze tweede herziene uitgave stamt uit 2017 en werd twee keer zo dik als de eerste editie.

Special VOL van boeken:
Haruki Murakami

Goed nieuws! Er is nieuw werk verschenen van Haruki Murakami: Eerste persoon enkelvoud. En dat is een mooie aanleiding voor een VOL van Boeken Murakami-special. Deze is hier online te bekijken. 

Lezen is wel iets om te koesteren in deze tijd. Het lezen van boeken is een goede manier om je hoofd helder te houden en om te ontsnappen naar andere werelden. De boeken van Murakami zijn perfecte reisgidsen in tijden van corona: zijn korte verhalen zijn stedentrips, zijn romans de langere reizen. De Lonely Planet van Murakami omspant onze gehele wereldbol. Murakami als gids in deze onzekere tijden, je kunt het slechter treffen.

Een boek van Murakami lezen is altijd een goed idee, maar juist nu, tijdens een pandemie, wint zijn werk aan zeggingskracht. Zijn personages zijn vaak eenzame zielen, dolend door surrealistische situaties, handelend vanuit (een zelfverkozen) isolement. Nu is het niet zo dat herkenbaarheid of een gevoel van verwantschap met de personages van Murakami iets is om je vrolijk over te maken. Ik bedoel, we zitten meer dan ooit thuis, soms lijken de muren op ons af te komen. Bedenk dan dat in een verhaal van Murakami een muur zomaar kan verdwijnen, maar op een volstrekt geloofwaardige wijze.